Kun sa pamati ni Julia, halip’utay an kaniya bakasyon, dahil siguro halip’ot man nag’ud. Unabót siya na Lunes Santo, tunaliwan man na otro Lunes pakalápas.
Nabati na niya an manungod sa una na pag-uli, matapos an paghali sin awat; sugad sin habo mo na maghali uli. Labi kun an paghali uli mangangahulugan san pagbayai uli san kaniya ina na mahod nagsosolo-solo sa balay, na nagkaka-edad na man, na badi mayon man sin mga namatian na diri hamok intutugä. Si Oya Binsing, an ipurugol sa kaniya paghali, pinaagi sa pabalon na kun nanu-nano, sugad san diyo na pidaso na pinuso, sayo na otsaba na hagumon, dulsihon na pili, lantahon, kakaw. Si Tirso, hiyum-hiyum, turu-tan’aw sa harayo, kitik-kitik san manok. Siya man, kuput-kupot basi maaling-aling, paliot-liot.
San hunali siya, wara man sin daghan na inparasabi si Oya Binsing kundi maghirot, maglikay, mangadye. Wara sin iba na hapot kundi “Iya, kan’o ka na naman mabalik? Ambot bigla ka na naman hamok maburut-burot?” San makasakat siya sa bus, makabisay, nan makaingkod, hanggan sa magluway-luway na paghali an bus, wara man sin pamurunay an ka-warayawaya san kamot, tarag’ok man sin “babay!”. Siguro kun pipisaron an gub’at san kanira pamati, badi mapusngak an gulong san sasakyan, badi magkakabarari an mulye.
Sa dalan, sigi an dumdum ni Julia san binarayaan; kun Oya Binsing na grabi man an kaugmahan san kaniya pag-uli, ma’o man si Tirso, maski diri hamok nagpaparatingog, kura Jocelyn na an pakiupod punaogma man sin dako sini na kaniya pagburu-bakasyon. May naisip na siya. Ah, dadarhan ko sin dianis na tahi’on si Mamay, basi pa kun may istep-in man. Si Tirso, gusto man sin relo. Sira Jocelyn, aamutan ko sin mga Kislap, nan mga Songhits. Nakatinawa siya kun Jocelyn. Sigi an intrimis manungod kun Awel…
“Kayna na, Julia, kay maalas-dose na”, kulibat ni Ason, myentras nagbibisay uli san polbo. “Ho, pag-abot ta didto, ma-atado pa sini na mga pinutos-putos…”
“Kangina pa tabi ako naghuhulat sa iyo…”, nigar man ni Julia, na hunakwat na san sayo na kahon na may higot na istro. Sa ibaba san tindahan, yunango siya. “Sugad sin mauran na naman…” Bunungyod pa si Elena, an bag’o nira na kaupod, si Duyo, nan si Bien. Sa urhian pa sira Oya Inggay, si Mang Akong, nan san kabataan.
Sunakay sira sa Fiera nira Oya Inggay. Pakadto sira sa Loreto, sa sayo na misa na inorganisa sin grupo sin mga Bulusanon sa Manila. Naimbitaran si Oya Inggay, naayuan pa sin ambag na pasupas, pinutos-putos na puto, bihon nan sin pakete sin inumon na orens.
Matawo-tawo na an simbahan san Loreto pag-abot nira na pasado alas-dose. Ala-una pa an misa, pero kaipuhan pa nira bisayon an mga dara nira, isakot sa dara san iba pa, kay kun diri, bagaw ngani ni Oya Inggay, “pag-aragaw doon pagkaraon na pakamisa, badi mayon sin biyo na nagutidan nan may pinutos pa pauli, nan mayon man sin gutumon kay naubusan.”
Habang naghuhulat san batog san misa, uningkod na sira Julia sa sulod san simbahan; sira Bien, didto man punwesto sa luwas san pinto. Nangalagkalag sira, nan wara pakatios magkumentar san nagka-irimod.
“Uuhh, ala, sugad man ha’k kita sin yadto sa Bulusan ha?”, bagaw ni Elena, na hali pa sa San Isidro, kaya kutumun. “Diyu na taga-Bulusan! Ungbaw man an simbahan!”
“Atog ma’o”, bagaw ni Julia. “Amot man an kila ko dini…”
“Ma’o man ako…” salagbat man ni Elena.
“Hasta ngani san aragwaton na wara pag-uuli, sugad sin mga uya niyan…”, bagaw man ni Ason.
Sigi nira an panghinayod san mga tawo, hanggan san nagmimisa na, insayo-sayo an hitsura san namagkumunyon. Suru-saralyo sira pagngaran san naimod.
”Uuhh, si Felisa daw yadto, na kaklase ko sadto…”
“O, si ku’an man, kararani mi…”
“Uuuhh, si O-er daw yadto, ma’o daghanon na ugang an bata…”
“Uuhh si Lerma ho, akay mahugusay na yo’n?…”
“Uuuhh ma’o yo’n an asawa ni Oya Alicia? Hataason ha? Bisaya ‘gud kuno yo’n…”
San matapos an misa, inaragda san mga organisador an mga tawo pakadto sa likuran san simbahan, sa sayo na kurukamalig. May miriting-miting didto, nan syempre, an karaon. Grabe an karaging san karaon. Maski nano na pagkapamutang nira, wara man gihapon kahirimusayan an barahin. May tig-torolo suman, may bulud-bulod an bihon, may namaghusod sin tinapay sa bag.
Sugad man hamok sin unagi an panon, taud-taod, punuru-parhag na an katawuhan. Batog na man an diriskurso. Mayon sin mga artista kuno yadto na Bulusanon, mayon sin mga propesyunal kuno, nan sin mga mayaman ada. Sira an nagsururmaton manungod sa pagbaragat na hihimuon uli kuno sa Balic-Balic sa masunod na bulan. Iniristoryahan kun nano naman an pasupas, kun sin-o naman an madara sin kun nano na kakan’on. Syempre, mayon naman sin silot kun Oya Inggay, na yadto man, kaabay san namag-iringkod sa lamesa na halaba sa unahan san kurukamalig.
Sakay uli sira san Fiera pauli, sigi pa gihapon an iristorya manongod san nagkairimod nan nagkabaragat. Sira Bien nan si Duyo, mga maribok-ribok man.
“Aw, bagaw ko man so’n kun Abog, yadto man sa Saudi Arabia, Saudi Iraya man ha’k ngay’an…”, bagaw ni Duyo.
“Hmmm, kunduktor sa PASVIL…”, bagaw man ni Duyo.
“Iya akay, an pabantog man san ina sa Kapangihan…”
“Aw, iba man an bantog, iba man an ungod…”
“Sira sin’o man kuno yadto na mga opisyales didto?”
“Si ku’an kuno yadto, nalimot ako san ngaran, taga-Buhang na an balay harani sa Kalagutô…”
“Aw, ma’o, daku-dako kuno so’n an negosyo sa Cavite…”
“Iya yadto na artista, sin’o man yadto kay malin di’ ko man naimod sa sine?”
“Ambot, basta artista kuno yadto, pero, hamak ka so’n, nikiupod man dini, dianison man, ha?”
“Ma’o baga. An naruyagan ko pag-imudon, an mga taga-Bulusan na awaton ko na wara pagkaka-irimod, bigla nagkaburuhay didto!”
“Atog, ma’o!”
Wara sira pagmangno na sangpot na ngay’an sira. Pero habang namagdiskarga san dara-dara, sige pa gihapon an kanira iristorya, na sugad san urupod mag-imod sine, sira-sira man gihapon an nag-iiristorya manungod san inimod.
Sa padagos na baragat san mga Bulusanon, bulan-bulan, pirmi sira may inhahanda na pagkaon. Sira man, in-huhulat na an ika-duwa na Domingo san bulan, diri hamok san pagdanon san paghanda, kundi an baragat na mismo. Dahil dako na, binalyo na an misa sa Katedral san Manila, basi mas madali kadtu-on san mga Bulusanon maski diin na parte san Metro Manila maghumali, basi wara sin mapaboran. Intero na sira may grupo-grupo pakatapos san misa: sira Duyo nan si Bien, mga taga-Kapangihan; si Ason, mga taga-Lalud; si Elena, mga taga-San Isidro nan Porog. Si Julia hamok an sugad sin dara-iro; nakiupod maski kunay sini na mga ka-trabaho niya.
Badi di' man hamok sira an nakareparo san kadi'anisan na nahihimo sini na tiripon, kay kada bulan, sigi pa an dagdag san mga Bulusanon na namagpakadto; an iba ngani, mga hali na ugaring sa Bulusan, na nadayo hamok didto pakibagat. Kumbaga sa isda, diri ka na kaipuhan magkadto sa dagat, kay an isda, nagtitiripon na sa Central.
Pagkatapos soon san misa, an mga tawo, grabe an ribok san kurumustahan sa luwas san simbahan; maramok kay an iba, nagkapira an grupo na nagbubugnot, sugad baga san grupo sa elementari, grupo sa hayskul, grupo sa baryo, nan paramilya. Kada grupo, may nagkapira man na sugad sin mataraka an hiwa kun nasurumaton; makusog nan lutawon, sugad sin nagpapareparo. Ma’o ini an dahilan san ramok na sugad sin saod. Taod-taod, kun nagkanya-kanya na piliw o hali an mga grupo, an nabilin hamok, an wara maupudan, nan san habo mag-upod.
Naglalakaw sadto si Julia pakadto sa gawi san Fort Santiago, naghahanap kura Ason kay mayon sira sin kurundisyon na didto an baragat bag’o mag-uruli. Lugar na mabalyo na siya, mayon sin lalaki na kunadali man pagbalyo, nauna kaniya, kaya wara niya kahitsurai sin mayad. Pero mayon sin kulba siya na namatian, sugad sin pamilyaron an hitsura, an itso san pamandok, an likuran, an bukles san buhok.
“M-Manoy A-Amit?”, gahoy ni Julia. Gusto niya itag’ok, pero huríng an lunuwas sa kaniya hiwa. Unalto siya paglakaw nan hininayod an lalaki na naglalakaw paharayo. Malaksion an kaniya naging desisyon. Binungyod niya an lalaki, pakadto sa may piyer, sa may hulatan san dyip na biyahe pa-Baclaran. Wara man paglilingag, pero sugad sin nakareparo an lalaki, na lalo lunaksi’on an bitad, kaya maski halhal na si Julia san pagbungyod, wara man siya pakaiban san distansya nira. Tama an karkolo niya, pakadto man nag’od an lalaki sa hulatan san dyip. Pag-abot didto, tama-tama man na nahali an taya. Sunab’it didto an lalaki. Wara na kaabot ni Julia.
Sugad siya sin maupsan. Nangurutuy-kutuy an kaniya mga tuhod. Nangluya siya sa magkasakot na pagal, kulba, nan panghinayang. Napaubò siya, kapot an kamot sa tuhod, didto mismo sa piliw san tinampo.
May kamot na kunapot sa kaniya braso. Nginarat siya, pabungkaras.
“Miss, may problema?”, bagaw san boses-lalaki na naghapot.
“W-wala ho… Huh?”, nginarat na naman siya san makila an kaistorya niya. An lalaki man, namilog an mata san ngarat. Dungan pa sira paggahoy san kanira ngaran.
“Julia?”, bagaw san lalaki.
“Awel?”, bagaw man ni Julia. “Nag-aano ka man dini?”
“Kay ikaw, nag-aano ka man dini?”, naghihiyum na si Awel, an hiyum na pamilyar na kun Julia.
An namatian ni Julia, bigla nag-iiba na, pakadto sa pagka-irita. “Sigi…”, luningag na siya, bunitad na pabalik. Pinugulan siya ni Awel.
“Ayaw man ngun’a… Sigurado ka, mayad man an pamati mo?”, bagaw ni Awel.
“Atog, oo ‘gud… sigi…” malakaw na uli siya pahali. Sinabayan siya ni Awel.
“Ho, badi wara ka pagrereparo, pasulod na uga’ng ini sa piyer”, bagaw ni Awel. “Pakarin ka bayâ?”
Nangalag-kalag si Julia. Tama si Awel, iba man an intutumbok san kaniya lakaw. Malalagalag na siya. Lunakaw siya pabalik, ubò an ulo, wara hamok simbag. Salâ pa ada gihapon an direksyon san kaniya lakaw, kaya tinukdo kaniya ni Awel.
“Didto an labayan san dyip, ‘mus didto kay, ho, madali na magdulum, delikado dini…”, nagpauna na si Awel paglakaw. Bunungyod si Julia, nan dungan na sira paglakaw.
“Kumusta?”, bagaw ni Awel, sugad sin lunuway diyo an bitad.
“Mayad…”, simbag man ni Julia. Dadagdagan kunta niya sin “buhay pa…”, para kay habo man niya maging bastos. Maski purupan’o, nadanunan man siya sini niyan. Apisar, sugad sin mayad man an pakiistorya.
“Kan’o ka pa dini?”, hapot uli ni Awel. “Diin ka nag-iistar? Harayo dini?”
Wara pagsisimbag si Julia, lakaw man ubò man. Sa pangluwas, sugad siya sin aburido. An totoo, diri niya masabutan an kaniya namatian niyan. Una, an pagkadalï kay kun mawaraan kaniya sira Ason. Dagdag pa an kulba san pamati niya na naimod niya an kamanghod na awat na wara pag-aarim-arimi. Nan, ini na pagbagat nira ni Awel.
Sa may pakasulod san Fort Santiago, may naimod siya na ingkudan. Rinani niya yadto, bungyod si Awel. “Maingkod ngun’a ako…”
“Nano, mati’ano?”, hapot na naman ni Awel, na wara man pag-ingkod, kunadto ugaring sa kaniya hampang nan inhinayod an kaniya panglungsi. “May gusto ka kaunon? Inumon? Gusto ka sin kok?”
Puniriting-piting hamok si Julia.
Náyungod man si Ason nan si Elena.
“Julia! Aw, na’ baya kay, uyon ka man ha’k ngay’an”, bagaw ni Ason na napatapak pa san kamot. “Kangina pa kami sin kahanap saimo…”
“Bagaw mi kun nalagalag ka…”, sugpon man ni Elena.
“…O, kun nakidnap na…”, bagaw uli ni Ason, nan luningag kadali kun Awel.
“Ay… taga-Bulusan man tabi ako, sa Lomboy…”, bagaw ni Awel na sugad sin nagsásagáng san pabatï ni Ason. “Kaklase ko si Julia sadto sa atò…”
“A…”, bagaw uli ni Ason na nagngingirit na, may kahulugan.
Sugad sin bigla nahimasmahan si Julia, kadali pagtugbos nan inaragda sira Ason. “’Mus na”. Bwunelta diyo kun Awel nan, diri nag-iimod sin diretso, bagaw man “Mauna na kami… salamat…”
“Iya, hala, ‘ingat kamo…”, bagaw man ni Awel, an boses mas maluway sa ikog. Sira Ason man nan si Elena, wara na pagsugpon, nan bunungyod na kun Julia, na may pinara na na dyip pa-Avenida. May distansya na sira sa sinakayan, pero paglingag ni Ason, natan’aw pa niya si Awel, intatan’aw man an dyip na kanira nasak’yan, an mga kamot nakadukot sa bulsa san saruwal.
Paglabay san dyip didto sa sakayan san pa-Baclaran, sigi na naman san pangalag-kalag ni Julia, na sugad baga sin yadto uli an inhahanap niya, naghuhulat basi matan’aw niya. Hanggan lunampas an dyip, sigi niya an lingut-lingot. Sira Ason nan si Elena, nag-iistorya pero nakareparo man. Lunabay an dyip sa Luneta. Matawo-tawo pa kay may adlaw pa man, nan Domingo. Natan’aw pa ngani nira an kakila nira na si Cristy, Kaurupod sin iba pa na taga-Looban, namaglakaw pakadto sa Luneta.
Paglusad sa Jones Bridge hali sa Intramuros, may bunaba na pasahero sa may luwas san simbahan san Binondo. Lugar na malarga na uli, may hunuyabit na lalaki na nagkakadali, bitbit an punyal na tunag’ok sa drayber sin “Sige, Pare, abante!” An mga pasahero nahadok, nan nag-irimod, na pinangburaratan san lalaki nan pinadayagan san punyal. “O, ano’ng tinitingin nyo, ha? Gusto nyong masaktan? Ha?” Nag-urubò an mga pasahero. Pag-abot san dyip sa Recto, lunuway an dyip dahil sa trapik. Tinukdö san lalaki an relo san kaabay niya. “O, ikaw, ‘abot mong relo mo, bilis!” Sa sayo naman, bagaw, “”Yang kwintas mo, akina. Bilisan mo, kundi sasaksakin kita! Dali!” Namagtakig an kamot na pinanghatag man san in’arayuan an kanira alahas. Pagkabaton, lunumpat na an lalaki nan lunakaw sin maluway sa Avenida, nagtuturu-tinawa na tunan’aw pa kanira, sugad sin wara hamok nangyari. An mga pasahero na iba sugad kura Julia, wara nasabi, maski sugad sin nakatung-as sa sagkahon. An nawaraan sin gamit, grabi an ngudyut, nagmumuda, pero wara man sin nangahas maglusad, labi kay an dyip nagpadagos na man san dalagan, an drayber sugad sin wara man labot.
“Whuu!”, bagaw ni Ason, pagtangbara sa kantina nira Oya Inggay. Yadto sira Duyo nan si Bien, naarabot pa man hamok. “Salbakut yo’n, diyo pa kita matigbak…!” San maghapot sira Bien, disididuhon man an istorya nira Ason nan si Elena, na nagpasuhay pa san iba na detalye. Si Julia, luway hamok an sarit pagsakat sa itaas kay maliwan, nan lunusad uli, diretso sa kusina, nagbisay-bisay san mga garu-garo didto. Maski intag’ukan ni Duyo sin “Ayaw na so’n, Julia, kay kami na hamok!” wara man kasuhay.
Nakadanon man yadto na hold’ap, kay nalimut-limot si Ason mag-usyoso san nangyari kun Julia sa Fort Santiago, o an manungod kun Awel. Ikaduwa na ugaring kaadlaw san makadumdom si Elena, na dagos man pagkantyaw sin “Ooy, mayon ka ngay’an sin intatagu-tago, ha? ‘Di ka nagsasabi…”
“Ma’o”, gatong man ni Ason. “Kaya man awaton kita sin hulat, may kaistorya na ngay’an…Sin’o nag’ud yadto Julia…?”
“Atog kaklase ko sadto…”
Nangingirit-ngirit si Elena, nanunggod. “Kaklase? Bagaw ko, kasin—-kasintahan…”
“Hmph, mga kasin mo man”, sagang ni Julia, na inpipirit an sadiri na diri mapikon, basi diri na ngumana an kantyaw. “Mapa-ka’il na ha’k ako, ‘di na’k mag-arasin…”, nan sagin man tuninawa.
“Hmmm”, lunipad si Elena, na ma’o na an disididuhon mag-imbistigar. “Ungod yo’n na buwä mo?”
“Ay, oo”, bagaw ni Julia na nagbubulukon san larab’han, dadarahon sa may lababo, maski diri pa man niya iralaba. Wara na paka’unhan an duwa. Panabot ni Julia, human na. May nadumduman pa.
“Aw, akay ngay’an sigi mo an lingut-lingot didto sa piyer? Sin’o man an inkakalag-kalag mo didto?”, kulibat ni Ason.
Lunuway diyo an bitad ni Julia pahali. “Atog… bagaw ko kun kakila ko an natan’aw ko… ’Di man ngay’an…” Nan duniretso na siya sa lababo.
Nagpadagos an baragat san mga Bulusanon. Ma’o man an nabatugan na pagbagat ni Julia nan ni Awel. Danon-danon an lalaki sa paghakot san mga dara nira pakadto sa mitingan, pag-araginsa, nan pangharatag na, nan pamisay uli. Nakaduwa na Domingo na sugad sadto.
Sumunod na Domingo, maraot an pamati ni Ason, kaya si Elena hamok an kaupod ni Julia, pwera kun Duyo nan kun Bien. Kun siya hamok, gusto niya magsayuma, may gusto kunta siya likayan.
Pag-abot pa hamok nira, natan’aw tulos sira ni Awel, na dagos man baton san kanira mga dara-dara, danon naman pagbarahin san mga pinutos-putos. San may umaragda, malaksi’on man umupod si Elena, na nagsarit kaniya na nagkikihat-kihat, intutukdo san mudoy si Awel. Sira Bien man nan si Duyo, wara na man kaimod pakabutang san dara-dara. Kaya san pauli na siya, wara sin iba na kabungyod kundi si Awel. Nangalag-kalag kunta siya sin iba na kakila, na uughuyon basi maraw’ay si Awel, nan diri na magbungyod. Para kay malin puro man may grupo-grupo, na sugad sin lain man kun bigla siya bumungyod na diri man in’aagda.
“Pwede mag-upod?”, batog ni Awel pag-abuti kaniya na naglalakaw.
“Tsk, hali man do’n, paglakaw man sin iba…”, subol ni Julia, inpupugol an kulba, nagbatog na pamagá an pandok.
“Gusto mo sa Fort?”, hapot ni Awel na nag-aalangan, pero sugad sin wara kabati an panubol ni Julia.
“Tsk, mauli na ako kay napagal na ako”, bagaw man ni Julia, diri nag-iimod.
“Iya, di’ mamunay ngun’a kita sin madali. Mapagal man ‘gud yadto na karaon”, intutukdo na ni Awel an sayo na ingkudan sa luwas san parke.
Masayuma pa kunta si Julia, san bigla tuminik-tinik. Kinabit siya ni Awel, pero binawi niya an kamot niya bag’o bunungyod pagsirong sa hulatan. Nakisuksukan sira sa iba pa na nagsirirong. Naraw’ayon si Julia, nanibag’o. Pero maingat si Awel, pinaimod na protektado siya, sa kiwa na sugad sin ungod na na lalaki.
Wara tulos pagtirha an uran, kaya nakabatog man san kanira istoryahan si Awel. Sa luway-luway, padiyu-diyo, nahali an sagang ni Julia. Nangingkudan sira sa sulod san parke, hanggan sa hunuraw. Nagpalipas pa sira san haguros san tawo na naláum, na niyan aragáw pagsakay. Didto nagbatog an kanira pag-istorya sin bisay, na wara san kamhagan na kanira kinadak’an. San una, sugad sin duda si Julia san mga insasabi ni Awel, na sa abot san kaniya panumduman, presko nan huruhambugón. Kay diri ma’o ini an batog pirmi san kararaw sadto sa BI? Mabatog yo’n pangrabak sin binilog na papel kun nakatalikod an maestro, na inbabatugan na san rarabakan. Anadon mangludä san nasa irarom kun yadto sira sa ikaduwa na iskalón. Pira kabeses ini pinatugbos sa may flag pole, kay nadakup na nag-uuyat sa Principal. Kay san nasa elementary sira, diri sigi sini an panghiran kaniya? Pero sa namasdan niya niyan, sugad sin ibahon man an kiwa. Sugad sin magalang man. Siguro, nagbag’o na. Ambot baga… Basi pwede man ‘pagkatiwalaan…
Kun Awel niya kaarami na pakagradwar ngay’an nira sa hayskul, wara man ini tulos pagpa-Manila. An totoo, nauna pa si Julia sa kaniya magtaliwan. Sa pira pa kabulan niya na istambay, wara man sin inhirimo nan san barkada kundi mag-irinom, magpakunswelo pangalit sin ataman na manok san kararani kay susumsumanan. Kay mga hubog, may hiriran-hiran, may pasarali. Haros wara na sin kontrol, hanggan sayo kabeses kinupos siya, runaot an pamati, nagparasuka, nangluya, wara kaayugi kun diri dinara sa klinik. Bag’o naubos an bulong, pinatadi man san ina sin maragamuon na pangisog.
Mayad ngani kay nahuron man san ama, si Inoy Tintoy, an kamanghod na si Inoy Kaling na kuwaon ngun’a si Awel, paistaron didto sa kanira sa Sta. Ana. Didto, may turutalyer si Inoy Kaling, ma’o man an garahi’an san kaniya duwa na pampasada na dyip.
San una, upud-upod ngun’a siya pagpasada, na nauyunan man niya kay bagaw pakatso, libot-libot an Sta. Ana nan Malate. Kay may pagka-agresibo, nagkuru-kunduktor, nan san makaaram pagmaneho, nagpuru-pasada na man.
Diri pa siya didto nakuntento. Nagkuru-kalikot san sasakyan, nagmasid-masid san mga namaghingayad. Nakaaram siya pagmuru-mekaniko. Dahil sa naimod kaniya na mayad na kamot, tinagan siya sin responsibilidad san tiyu’on, didto sa talyer. Sayo kaadlaw, sinabi niya sa tiyu’on na gusto niya mag-iskwela sin bokisyunal, basi makaaram pa siya sa makina.
An tiyu’on man, may in’iisip na na iba. “Ipadagos mo an pagdanon dini sa talyer, kay dini mismo, may makukuwa ka pa na kinaadman”, bagaw kaniya ni Inoy Kaling. “Pero ayaw na pag-iiskwela sin bokisyunal…”
Nangluya siya san mabatï yadto. “Habo mo tabi, Manoy Kaling?”, hapot niya, gusto na maghibï.
“…Habo ako san bokisyunal,” bagaw ni Inoy Kaling. “Mag-enhinyero ka, an espesyalista sa makina…” Grabe an ruyag ni Awel san mabati ini.
Nagpadagos an istorya niya. Naglalakaw sira pakadto sa sulod san Fort Santiago, wara na pag-aapura si Julia. Diri man nira nareparo an bang’og san hangin na hali sa dagat.
“Nag-enroll ako sa Arellano, pero diri man full-time. ...Julia?” Unalto siya san mareparo an kaistorya na sugad sin namungnan. Harayo an tan’aw. Nakabatï pero di’ namatì.
“Ay!… Pasensya na…”, bagaw ni Julia san makareparo man na in’iimod na hamok siya ni Awel. “May nadumduman ako… tsk, mauli na ako laom tirhâ…” Tunugbos siya.
Maski medyo nagngangalas, punatugot na man si Awel. “Sige… pasakayon ko ikaw…”
“Hmh, ayaw na, kay makasolo man ako…”, bagaw ni Julia.
Wara kadisganar si Awel. “Para man bayâ so’on…”
Lunakaw sira diyo sa labayan san dyip. Pinarahan sira sin sayo. Sunakay si Julia.
“S-sige…”, bagaw ni Julia, naraw'ay magpaaram sin pormal.
“’Ingat…”, bagaw man ni Awel.
Sa dyip pinasikrapan ni Julia intero na kasakay. Basi man ‘to’o may nakakila kaniya, na nakaimod. Makararaw’ay.
Turutan’aw pa siya ni Awel na naghaharayo an dyip. Sagin man diri nag-iimod si Julia, pero nakaimod siya sa piliw san kaniya mata. Mayad ngani kay wara siya kaupod, kay kun diri, badi tumtum siya sin kantyaw. Badi wara ikaduduwa an kaniya insasagang niyan. Mas mayad man liwat na wara siya kaistorya, kay habang nagdadalagan an sasakyan, naglalakaw man an kaniya isip, sa kamutangan ni Awel, an istorya sini, an posibilidad na mapaayad man an kamunatangan. Dianison man pagbati’on an kaniya istorya. Makaruruyag, makadadagka. Sana sugad man ako so’on, si Manoy, si Miyo, si Tirso…
Naisip man niya an atensyon kaniya ni Awel. Diri man ngay’an siya sugad sadto…Dianis man ngay’an na kaistorya…
Nakihalyaw si Miyo.
“Kumusta, Manay?”, bagaw ni Miyo, nag-iingkod sa piliw, sa hilera san mga basiyo sin sopdrink nan sirbisa, hampang kun Julia na naglilimpya san tawge sa bakante na lamesa.
“Aw, pareho san dati…”, simbag ni Julia. “Ikaw, mati’ano?”
“Mayad man…”, bagaw ni Miyo. Unimod sa kisame, nangalag-kalag pa sa restawran.
“Pira kamo dini intiro, Manay, na empleyado?”, hapot niya.
“Mga walo, hasta san kadanon sa balay…’Kay?”, bagaw ni Julia, punundo diyo paghapot.
“Nano kamo, may inhuhulog man sa SS…?, hapot uli ni Miyo.
“Tsk, kay nano man yo’n?”, hapot ni Julia.
Hunuroy sin ingkod si Miyo, binutang an braso sa lamesa, paharani kun Julia. “Si Manay. Benepisyo baga yo’n? Kaupod yo’n sa sweldo, kun tutuuson. Kun magritayr, kun mahapdos…Wara kamo so’n?” Sugad sin grabe an kangalasan san pandok ni Miyo.
“Hmmh, wara man ada so’n dini…Wara man sin insasabi si Ate Inggay…”, simbag ni Julia.
Pinakol diyo ni Miyo an lamesa. “Tsk, bawal yo’n. Dapat mayon so’n…Dapat magreklamo kamo…”
Nakareparo si Julia. Unalto san inhihimo, nan inimod si Miyo. “Kay nano baya, diin ka na naman so’n pakapurot na insasabi mo?”
“Sa unyon. Ka’entra na ako, Manay, kami nira Inoy Mado”, bagaw ni Miyo na sugad sin kuntentado an pamandok. “Niyan mi kaarami an amo mga bagaw karapatan… Awat na ngay’an kami inloloko… Ma’o man ngay’an kamo…”
“Aw, iba man kami, kamo ada kay dako na kumpaniya, kami, pira man…” bagaw ni Julia, nagdedepensa.
“Hmh, parareho, magsaday magdako…”
Nautod an sasabihon pa kunta ni Miyo san lunabay si Oya Inggay. “Aw, naba’ kay, uyon ka ngay’an Miyo…Nano kay di’ mo man intatagan sin kaunon, Julia? Hala, kuwa na didto sin pansit nan sin tinapay…tsk, pag’unay na hamok kamo…”, nan tunumparing na pakasabi sini.
Tunugbos si Julia, in’iimod si Miyo, sugad san insasabi na “Ho, ma’o yo’n an insasabi mo na paraloko? Diri mayadon man?”.
May hinatag si Awel kun Julia sadto na Domingo.
Nangingkudan sira sa may sulùdan san Fort Santiago. Ugali na ni Awel an pagdara sin saday na libro, inbabasa-basa kun naghuhulat. May kinuwa siya na pasipit didto, nan hinukip kun Julia. “Doon mo na basahon, ha?”, bagaw kaniya. In’uuli kunta niya, para kay sigi an pirit. Kunsabagay, gusto man niya maaraman kun nano an sulod sadto.
Iniba ni Awel an kanira istoryahan. “Nagtataga-uli ka man? Kan’o an ultimo mo na uli?”
“Wara pa… basi pa sa Pasko…”, bagaw niya, na wara pag-sabihan na apisar diri man siya basta-basta matutugutan, an iparasahi niya, inpapadara man sa ina.
“Ma’o man ako, wara man pag-uuli…”, sugpon man ni Miyo. “Kun bakasyon pan’o nan kun wara klase, di’ didto ako sa talyer ni Manoy Kaling…tutal daghan man dini an nababagat…” Nan unimod kaniya. Siya man, pasepara, sagin diri nakareparo.
Lunabay sira Ason nan si Elena, na wara tulos pagrani, nagngingirit-ngirit na nag-iimod kanira. Inagda ugaring sira ni Awel. “Kayna na kamo, abay na kamo dini…” nan tunugbos siya, hinatag an ingkudan sa duwa na babaye…
“Ayaw na, kay kun maka’istorbo pa kami…”bagaw ni Ason.
“Insabihan ka na na di’ na kita magrani…”sagin man na pangisog ni Elena, agbay kun Ason, kilay-kilay an dara na bag na plastik.
“Sinisibot man kamo”, bagaw man ni Julia. “’Mus na ngani kay kun abutan na naman kita do’n sin uran, taraski may humanon pa ako…” Tunugbos na siya. Bunungyod man si Miyo. Nauna pa sira paglakaw, kay si Ason nan si Elena, sigi pa an kantyaw, agbayon na nagbubungyod, ngirit-ngirit, nag-aagyat.
Harani na an katutnga san makahuman sira Julia panarabaho. Sa tolo nira ka-taon sa trabaho, naanad na an kanira lawas. Diri na inbabali an pagal nan san kangaturugon. Kun may maki-abrasa kanira, marereparo man an damò san kanira palad. Kaya san binasa niya an surat ni Awel, didto siya sa may hagdanan san restawran, sa diri man maimod nira Bien nan si Duyo, na didto pamagturog sa ibaba.
Pamilyar an surat sa luwas san sobre. Smile b4 u open. Wara na kuru-kapuso, kay an sobre niyan may mga imprenta na na kapuso nan sin kupido. Pamilyar man an batog san surat na Bago ang lahat… Pero iba na diyo an istilo san surat. Mas makumpyansa na, mas malinaw basahon. Wara sin naka-imod san inbasa niya an surat. Kaya wara nakareparo, maski siya mismo, san yug-yog san surat sa kaniya kamot. Wara niya kareparo an kurutab-kutab san kaniya dubdub.
May mga sinabi si Awel sa butnga san surat. Pero an runehistro man hamok sa isip niya sin huruhararom, an katapusan, san sinabi ni Awel na I love you.
Diri niya maipaliwanag an namati’an. Sugad ngay’an sini. Mahayahay na makakukulba. Lain man na di'anis. Nginarat pa man siya maski malin tan’aw na niya an paghira’un-daon…
Pakatapos sin pira na ulit na basa na malaksi, pinilok niya sin saday an surat nan hinanip niya yadto sa irarom san kaniya yamit, kaurupod san mga hinanip niya na pangsadiril, na siya hamok an maaram.
Niyan na gab’i, mas nataud-taod an kaniya pagturog, haros ma’aga na.
In’iisip niya an masunod, an hihimu’on niya, an angay na reaksiyon kun magbagat na uli sira ni Awel, na kay nahuman pa hamok, gusto sabihon, sangbulan pa na bilog. Sugad sin gusto niya pugulon na gusto niya kanikanon an adlaw. Naruyag siya na nahadukan, naugma na inkukulba’an.
Ma’o man nagayud, san magbagat sira ni Awel, san nangingkudan uli sira sa may suludan san Fort Santiago, punaliot-liot ngun’a si Awel, nagkurukomintar manungod san trapik, san mga rali sa eskwelahan, nan san aragaw san karaon. San mapundo diyo an istorya, kunahkah san alimpupuro, nan sunugad “Iya tara, matiano man yadto na surat ko? Nabasa mo?”
Wara tulos si Julia pagsimbag. “Arin na surat?”, sagin-sagin niya na hapot.
Gusto manglungsi ni Awel. “Arin kuno, yadto baga na hinatag ko san sayo na bulan?”
“Tsk, nalimot na ako”, seryoso an pamandok ni Julia. “May hinatag ka? Kay akay man masurat ka pa, pwede man sabihon? Akay wara mo na ha’k lugod telegramahan?”
Ngunana an katul san alimpupuro ni Awel, kunanap sa li’og nan sa kükö. Binag’o niya an hapot. “Nano, mayad man yadto?”
Sigi pa an sunggod ni Julia. “Aw, mayad kay diri maraot.” Nan huniyum diyo.
Punurbar pa si Awel. “Iya, may pag-asa man?”
Dako na an hiyum ni Julia. “An Pag-asa, diri paratangkod uga’ng yo’n san barung-barong?”
Unubö si Awel, mamundo an pandok, makaluluoy, nan sugad sin nagpapaluoy. Hunangos sin hararumon, nan unugma uli an pamandok pagtugbos. “’Mus lugod kita sa Luneta, lakaw-lakawan ta, kay atab pa man…?”
“Halá”, bagaw ni Julia, nangalag-kalag. “Para kay kun maghanap yadto sira Ason…Para kay, humh, wara man kami kurundisyon niyan…” Tunugbos na man siya.
Bunalatas uli sira sa Intramuros, labay sa Katedral nan sa simbahan san San Agustin, agi sa iskinita na baldosa, hanggan didto sa may Parián, balatas uli sa may Manila Hotel, pakadto na sa Luneta. Matawo-tawo, iba-iba an korte. Daghan man an mga paratinda sin kalian-lain. Sa linaw san panginoron, sugad sin diri mauran.
Didto sa sayo na lugar, sa tan’aw pa an monumento ni Rizal, may rambong diyo san agoho, lunumpiga sira. Luningag si Awel sa monumento, sa may bandera, sa kawad’an. “May gusto kunta ako maabot, Julia…”
“Pakarin nag’ud…?”, pakaraw an simbag ni Julia, pero nagngangalas.
“Diri man nag’ud lugar…kundi kamutangan…May gusto ako himuon, bag’uhon, kun kaya…”
“Ba’adaw, grabe ada yo’n na pangarap mo, malin makahahalawhaw”, sunggod ni Julia, inpapababaw an seryoso na istorya san kaistorya.
“Aw, hihinguhaon ta yo’n na mangyari, luluway-luwayon ta yo’n…”, bagaw ni Awel.
“Dyata ‘ta’, kay akay kaupod man kita do’n?”, hapot ni Julia.
“Kay kaupod ka man nag’ud…tarä, maupod ka?”, bagaw ni Awel na unimod kun Julia.
“Diri man ada ako angay do’n, kay maluyahon hamok kita…”, bagaw ni Julia, harayo an imod, pero wara man pagbawi’a an kamot, na sinapo ni Awel sin sayo pa niya na kamot.
“Kay pareho man kita kawaraon niyan, pero maabot an panahon…diri ada ini kumpleto kun diri ka kaupod, Julia.” Tinaptap ni Awel an kamot ni Julia, inpipirit an makakuha sin simbag.
“Akay baya ako? Daghanon man do’n…”, hapot ni Julia, na unimod sin diretso kun Awel.
“Kay ikaw an gusto ko…”, bagaw ni Awel.
“Diri buwa yo’n?”, inpipirit ni Julia magkaraw, pero, sugad sin nakahibion an kaniya hitsura.
“Ungod yo’n, Julia. Mamatay pa ako niyan…”
“I’sipon ko ngun’a…”, bagaw niya.
San pag-uli nira, inalalayan siya ni Awel pagsakay sa dyip, gapot an kaniya kamot.
Nareparo nira yadto sa kanira upud-upod, na diri na mailá si Julia, diri na masínupla sin ungod kundi sunggod. Kaya san sumunod na bulan, san kinulibat uli siya ni Awel sin “Nano na yadto?”, kinadali na man ha’k niya sin “Hala na, sigi na!”, kaya si Awel, sa kaawat, sugad sin naibanan an ruyag, pero rúyag man gihapon.
Mayon hamok siya sin kundisyon: habo niya na magkadto si Awel kura Oya Inggay. Diri pa siya handa paaramun si Oya Binsing, na lahod an pangurigkig kun Awel. Hanggan niyan. Kun wara sin sirimba an mga Bulusanon, diri sira magbabagat.
Naruyag si Julia san mga insasabi ni Awel. Sa kaniya, hararumon na mga ideya, na sugad sin napurutan man niya sin kinaadman.
“San una ‘gud, nareparo ko sa amo, may mga alambre sin kuryente na nakatakod sa balay mi sa Lomboy”, bagaw ni Awel minsan. “Gusto sabihon, dati na may kuryente sa ato. An pakaaram ko, hydro-electric adâ sa Dolipay. Akay wara na yadto kapadagos? Akay niyan lugod wara na, diri dapat uga’ng paun’han, diri kay paatras? San una, may tren na diritso pa-Legaspi, mayon pa ngani sadto an Alatco sin bagaw train connection. Akay niyan lugod wara na, diri dako man so’n an danon sa transportasyon? Akay, maski dako an kuryente na hatag san geothermal sa Albay, diri man barato an kuryente sa ato? Akay mas daghan pa an brownout sa Bikol kaysa dini sa Manila?”
“Akay baya ako an inpaparahapot mo so’n?”, sunggod ni Julia. “Di’ ko man yo’n salâ…”
Diri man natungo si Awel san yugâ-yugâ ni Julia. Mayon pa siya sin mga hapot na kun Julia insasabi, maski wara man sin inpapatamaan. “Maasenso pa man adâ an Bulusan? Kun kalo hamok nan sin bandala nan sin lukad, masakit adâ…”
“Kay kun magtigsangribo an kalo, nan mil kinyintos man an kilo san lukad nan san bandala…?”, bagaw ni Julia.
“Aw, ma’o, kay badi dyes mil na man so’on an kilo san bugás…”, simbag man ni Awel.
“…Nan badi a tres-syentos an sayo na bulínaw…”, sugpon pa ni Julia, nan dungan sira pagtinawa.
“’Sabagay, kun umasenso man an Bulusan, yating man gihapon an tinampo, kay masi’ukon, husto hamok an tigsarayo-sayo na bus o trak”, padagos pa ni Awel. “Imuda an dalan sa Poctol, sa may iskwelahan. Diri masi’ukon an paliko? Ma’o man didto sa liku’an sa may BI nan sa Sapngan, ma’o man sa Sabang pasakat. Pan’o daw kun daghan na na trak o bus an magtatarapo-tapo, di’ diri makahusto?”
“Hmh, problema na yo’n san meyor”, bagaw naman ni Julia. “An problema mi ngani diri man niya inpoproblema…”
“Aw, badi”, bagaw ni Awel. “Pero, kun tutuuson, diri man intero dapat iglaum sa gobyerno, kay mayon man kita sin dapat himuon…”
“Kay sadto pa man baga sigi na an hirimo kalo nan sin bakay, ha ha ha…”, naruyagon na si Julia magsunggod.
“Tsk, ikaw liwat…”, an simbag na hamok ni Awel. Seryoso siya san insasabi. Puro man hinulugâ-hugâ an sugpon ni Julia.
San napakadto sa pagpamilya an kanira istoryahan, bagaw ni Awel, “Kun ako mapadako sin kabataan, gusto ko, dini sa Manila.”
“Akay man?”, hapot ni Julia.
“Kay basi abante man sira sa mga bagay-bagay, diri sugad sa ato, na wara ngani sin telebisyon, telepono, dyaryo…”
Wara sini pagsugpon si Julia, na an isip man ugaring pirmi, an kinadak’an niya, an maataman kun Oya Binsing pag’gurang, an maistar didto sa kanira balay.
Napag-istoryahan man nira an iba nira na dati kaklase. “Si Ibay, wara nag’ud balita?”, hapot ni Awel.
“Wara”, simbag ni Julia. “Sugad ‘gud sin naimod ko sa Munoz san una ko na pagkanhi… Pero diri man ada yadto…”
“Sira Marites Fuga, sira Adora Gallego, o sira Martin Frago, nan si Diogenes Gabito, wara ka balita?”, hapot ni Awel.
“Humh, uya man baga, naimod ko man dini kun iba na…”, simbag ni Julia.
“Aw, ma’o kay namag-iriskwela man sira… Mala kay ma-gradweyt na uga’ng sa Marso an iba”, bagaw ni Awel.
“Aw, di' mayad…”, bagaw man ni Julia. “Gusto mo sabihon, sa klase ta san hayskul, kamo hamok an namagpaka-kaleds?”
“Sa mag-isasanggatos, sobra man napolo. Malin mayon sin yadto pag-iskwela sa Legazpi, sugad kura Peter Furio nan si Jeremy Galon. Si Marites Diocareza, yadto man ada sa Sorsogon, nagkukuwa sin Education…”, bagaw ni Awel.
“Iya an iba?”, hapot pa ni Julia.
“Aw, mayon man sin mga nagkaranhi, na badi namagtrabaho na…”, bagaw ni Awel.
“…Sugad sa ako”, padagos ni Julia san sinabi ni Awel. “…Nagpapasweldo…”
Unalto ngun’a si Awel pagsuromaton, nan bagaw “An mas daghan, yadto man gihapon sa Bulusan. An mga babaye, parahimo-kalo, nan badi may asawa na. An mga lalaki, all around, nan badi parainom…”
“Mayad pa kamo…”bagaw ni Julia, na unimod kun Awel, nan hunangos sin hararom.
Nasabutan ni Awel an pamati ni Julia, kaya pinurbar niya pag-alinga. “Tsk, puro kita mayad, kay puro kita namaghingoha…”
Wara na pagsugpon si Julia. Tunan’aw sa harayo. Siya, gusto kunta niya maging nars. Siya an maataman sa ina kun maluya na. Naruyag man siya magsul’ot san puti na uniporme. Nan yadto na pinilok na inbubutang sa ulo.
Nginarat sira san kusugon na tugtog sin radyo na puru-pas’an sin sayo na surusoltero na kaupod sin sayo na grupo. Pamilyar kanira an tunog, pero mas aram ni Awel. Tunango-tango, tunuru-taptap san tuhod si Awel, sununod sa kanta san The Knack, an My Sharona. Paglampas san grupo, bagaw ni Awel, “Usuhon baga yo’n niyan, pirmi ngani inpapatugtog sa FM…. Nagbabati ka pa man sin punk rock?”
“Aw, paano na, kun may barayle sadto…”, sugad sin naraw’ayan si Julia, diri masabi na sa kanira sa Quiricada, an inpaparapatugtog pirmi, an jukebox nan si Mimi Baylon, an Hindi Ako Laruan na paborito ni Ason. Kun diri man, namati sa radyo, sa DWRH, kun Rex Langit.
“May barayle baga an mga Bulusanon sa Knights of Columbus dini sa Manila sa otro Sabado, makadto kamo?”, hapot ni Awel.
“Aw, kun tugutan…nan kun may kaupod…kun gusto sira Ason…”, bagaw ni Julia.
Tinugutan man sira. Urupod sira Ason nan si Elena, nan san sayo na bata ni Oya Inggay na duru-daragita, na ma’o an nagparapirit kumadto. Daghan an tawo, kadaghanan mga Bulusanon na daraga nan soltero. Pabayle yadto san grupo na nag-oorganisar san mga misa kada bulan, kaya mayon sin mga poro-programa, may mga kandidata.
An barayle, sugad man hamok san sa Bulusan, pwera san mas presentable na lugar, na may pinto kaya diri na kaipuhan an kudal. Mas dianis man an mga sul’ot, wara sin di-sinelas. May mga imbitado man na taga-Irosin, nan taga-iba pa na bungto san Sorsogon.
Sa butnga san programa, may inanunsyo manungod sadto na notisya na san nakaagi na bagyo na si Badang, Kabikolan nag’ud an tinamaan. Grabe nganyan an distroso sa bilog na probinsya. May tupas sa Pilar, Donsol, sa Irosin nan Bacon, nan sa Bulusan, sa parte san Porog. May sinapuan na tulay sa Paghaluban, ma’o man an ispilwey sa Sabang. Sa parte Camarines Sur, dini sa may Partido nan Sipocot, may tinurupas man na tulay, kaya an biyahe naalto sin tolo ka’adlaw. Nag-ayo sin mga boluntad na danon an grupo—mga luma na bado, pagkaon, bulong, nan sin kwarta. Nakihuron an grupo na darahon ini sa otro Domingo na pagsirimba, na niyan na masunod hihimu’on sa basketbolan sa likuran san simbahan kay mayon kuno sin ikarasal na Insek sa oras san misa san mga Bulusanon. Mahal ada an bayad, kaya an misa san mga Bulusanon an pinapiliw.
Grupo-grupo an mga nakibayle, buru-baryo; baryo sa Bulusan nan baryo sa Manila. Sira Julia, urupod nira Ason nan san mga taga-Lalud. Si Awel, kaupod nira, pero, burubalyo sin sayo pa na grupo—mga kaklase nira na namag-iskwela man sa kolehiyo. Inaragda man si Julia, na sunayuma. Aram niya na sa iristorya didto sa grupo, diri siya masyado makasugpon. Sa pag-imod man niya, sugad sin iba man an mga kiwa, diri na sugad san sadto.
Sa pag-upod-upod pa nira, nareparo pa an pagkakaiba na san kanira mga gusto, sa pagyamit, sa kadtuan, sa bagay na pag-iistoryahan. Maski kun pareho gusto sira sin pag-iistoryahan, mahod diri pa sira nagkakapareho sin punto. Kun iba na, maski gusto ni Julia makipasuhay, diri na hamok siya naribok kay sugad sin sa isip niya pirmi ada siya madadaog. San nagpasuhay sira, wara pagtingog si Awel, maski pagsiway nira pauli, matapsi an kiwa ni Awel.
San nasa balay na siya, nagpapaturog si Julia, pero wara siya yuyungkaa. Iniisip niya si Awel. Panabot niya, ma’o na ini. Panabot niya, pirmi niya magugustuhan an iiristorya ni Awel, na kaupod si Awel. Sugad sin niyan pa hamok, may napapawutan na siya.
Akay bunalik ka pa, Awel? Ungod na gusto mo ako, o gusto mo hamok ipadagos an wara mo katapos sadto? Mahimo an wara mo kahimo? Mapatunayan sa sadiri mo na kaya mo himu’on?
Pero namati’an man niya an sinseridad san mga pangiwa-kiwa ni Awel. Dianis man an pamati niya sa kanira upud-upod. Sugad sin diri ngani makatutubod na maging sugad sini an ugali ni Awel. Kaya ngani siguro hanggan niyan, diri pa man nahuhulog an bilog niya na kaburut’on. Namu’ot man siya? Ambot, diri niya aram. An sigurado hamok, may simpatiya na siya kun Awel. Dako na bagay ini, kun iisipon an dati nira na hiran.
“A-akay man, Julia?”, kulbaon na hapot ni Awel, grabe an ngarat. “Akay man gusto mo na diri na ngun’a kita magbagat? May salâ ako? Nano nag’ud? Sabihi man ako…”, nakimaluoy na an boses niya.
“Wara ka man sin salâ. Di'anison an pa’imod mo sa ako. Gusto ko hamok siguruhon an pamati ko”, bagaw ni Julia. Yadto sira sa paborito nira na ingkudan sa may pakasulod san Fort Santiago.
Nakahibion na si Awel, daghan na an mwestra pagsuromaton, nahadok siguro na diri niya maipasabot an gusto niya sabihon. “Kun diri ka nakasiguro, diri ta man kaipuhan magsiway, diri ma’o? Mas makadanon ada ngani an padagos ta na pagbagat-bagat, mapag-istoryahan ta an ato mga duru-diperensya kun mayon…”
“Diri ada di'anis yo’n, maraw’ay saimo”, bagaw ni Julia, nagluluha-luha man, “kun sigi ta an upudan na diri ko man dara an inlalaum mo…”
“Wara man sa ako yon…”, bagaw ni Awel. “Kaya ko yo’n…” Kinuwa niya an kamot ni Julia. Sigi an pakimaluoy san kaniya mata.
Unimod sa harayo si Julia. “Uya man hamok kita, Awel”, bagaw niya. “Kun maipadagos ta, madali, harani. Gusto ko hamok siguruhon an sadiri ko… Habo ako mangdaya… Kun kita man nag’od, kita man gihapon, pag-abot san panahon…”
Nagpirit pa si Awel na ipasepara an kanira napag-istoryahan. Sigi pa kunta an rani kun Julia kun nagbabagat sira sa pamisa. Nagdadanon-danon, nagbabatog sin istorya. Para kay pinanindugan ni Julia an sinabi, tini'os na diri na pagparatin’ohon si Awel. Sugad sin pareho sira mabubukog kun nagkakatan’awan.
Napag-isip-isip ada ni Awel an kamutangan niya, inibanan na man niya an pakibagat kun Julia, hanggan sa kina-andan na niya. Sa uru-iristorya, nabati ni Julia na naging magkatrato na si Awel nan si Adora, an sayo nira na kaklase dati. Natan’aw man niya minsan na magkaupod an duwa, sa grupo san iba pa nira na kaklase dati. Tunuro man an luha ni Julia, pero diri pa gihapon niya sigurado kun akay. Kun namundo man siya, diri niya syerto kun nano nagayud an kaniya namunduan.
Bag’o siya unuli sadto na Kamahalan, human na sira ni Awel.
Enero 21, 2005
No comments:
Post a Comment